طی چند ماهه پس از کودتا دکتر «دونالد. ن. ویلبر» از مأموران بلندپایه سیا، که در طراحی و اجرای کودتای 28 مرداد 1332 نقش مهمی داشت و از جزئیات آن اقدام تبه‌کارانه آگاهی تمام و کمالی داشت.

62 سال پیش درچنین روزهایی، جامعه ایرانی سرخورده از شکست نهضت ملی ایران، در پستوی خموشی به بررسی علل و زمینه های این رخداد می پرداخت. اما، بدون آنکه گرهی از زمینه های این رخداد گشوده باشد.

۲۸ شهریور ۱۳۳۳ آمریکا و انگلیس موفق شدند قرارداد کنسرسیوم را به ایران تحمیل کرده و نفتی که به ظاهر ملی شده بود را از چنگ ملت ایران خارج کنند. با امضای این قرارداد، ایران که پس از کودتا جولانگاه آمریکا شده بود، بیش از پیش خود را وابسته به این کشور دید.

بعد از کودتای 28 مرداد تعدد احزاب آن گونه که در فاصله سال های 1320 تا 1330 جریان داشت به فراموشی سپرده شد و فعالیت های حزبی به دو حزب ایران نوین و مردم محدود گردید. گفتنی است دو حزب مذکور زیر نظر شاه کنترل می‌ شدند و در میان مردم به احزاب «بله قربان» و «چشم قربان» شهرت داشتند.

پژوهشگاه آرشیو ملی ایالات متحده دو عکس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ منتشر کرده که در یکی شعبان جعفری را اندک زمانی پس از سرنگونی مصدق در حال شادمانی نشان می‌دهد؛ او سوار بر کادیلاکی است که در پشت آن پرتره بزرگی از شاه قرار دارد. عکس دوم مربوط به یک تانک در حال گشت‌زنی بعد از کودتا در تهران است.

مردی با هیکل لاغری در اتومبیل را گشود و کنار من در صندلی عقب نشست، من پتو را کنار کشیدم... شاه پس از یک نگاه کوتاه، دستش را به طرف من دراز کرد و گفت: شب بخیر آقای روزولت.

«پری بلنده» که نقش مهمی در سرنگون کردن دولت محمد مصدق ایران داشت، پس از دو دهه از وقوع کودتای 28 مرداد و با وقوع انقلاب اسلامی، به حکم قاضی شرع انقلاب،به جرم فساد فی الارض اعدام شد.

طراحان انگلیسی و آمریکایی کودتا و همه کسانی که در برگرداندن محمدرضاشاه بر سریر قدرت به نحوی از انحاء دست داشتند، پاداش‌های کلانی دریافت کردند.

گزارش ساواک مربوط به سندی از نقش سازمان سیا در کودتای 28 مرداد در روزنامه واشنگتن پست است.

مروری بر رفتار آمریکا در قبال ملی شدن صنعت نفت، نشان می‌دهد که این کشور برخلاف تصور برخی از محققان، اگر هم در ابتدای ملی شدن صنعت نفت، از ایران حمایت می‌کرده است، این کار نه به دلیل حمایت از حقوق ایران، بلکه برای تحت فشار قرار دادن انگلیس برای به رسمیت شناختن منافع نفتی این کشور بوده است.

بقایی که در 21 تیرماه 1359 به اتفاق 65 نفر دیگر دستگیر شده بود، ده روز بعد با سپردن تعهد مبنی بر اینکه از ایران خارج نشود آزاد شد، اما گردش کار پرونده مدتی ادامه یافت و بالاخره منجر به برائت او از اتهامات منتسبه شد.

همه گروهک‌ها به انحلال ارتش می‌اندیشیدند. ارتش ضربه ها را یکی پس از دیگری دفع می کرد. در پادگان ها با شعار «ارتش بی طبقه توحیدی» نفوذ کرده و می گفتند فرمانده و زیر دست معنی ندارد.

متن زیر نامه ای است که آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی به نواده خود دکتر حسن سالمی مقیم آلمان نوشته است . این نامه اگرچه یک مکاتبه خانوادگی است ولی بخوبی ماهیت رژیم شاه و خشم و نفرت آیت الله از آن رژیم را بیان می کند. در این نامه تاریخی دو موضوع مهم بیش از سایر موارد جلب توجه می کند

انگلیسی‏ها پس از جنگ جهانی اول به این نتیجه رسیدند که جهت دستیابی بیشتر به منابع ایران، به ناچار باید کودتایی در ایران انجام دهند تا حکومت سرسپرده‏ای را بر سر کار آورند

عوام الناس خیال میکنند من برای خودم دست و پا میکنم در هر زمان بمصالح اسلام و ملت در کار بوده خود و شخصیتم را فراموش کردم

24 خرداد 1302 مشیرالدوله آخرین کابینه قبل از نخست وزیری و سپس سلطنت رضاخان را به مجلس معرفی کرد؛ رضاخان در این کابینه برای اخرین بار به عنوان وزیر جنگ در کابینه منصوب شد

رضاشاه از سواد و تحصیلات چندانی برخوردار نبود. بنابراین طبیعی است که رفتار او در زمینه‌ی توسعه مقلدانه باشد. از همین‌رو، به اعتقاد بسیاری، او پا جای پای آتاتورک نهاد؛ مسئله‌ای که بررسی آن قرار است موضوع محوری مقاله‌ی حاضر باشد. به‌راستی چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی میان نوسازی آتاتورک و رضاشاه وجود دارد؟

پاسخ به این پرسش که چرا چنین ارتش قدرتمندی که همواره مایه‌ی مباهات و پشت‌گرمی محمدرضا بود، در برابر انقلاب نه تنها به حمایت از رژیم وی نپرداخت، بلکه به وی پشت کرد و به جناح انقلابیون پیوست را در جایی ورای توان فیزیکی و تجهیزات نظامی باید جست‌وجو کرد.

طی آماری که از سوی فرمانداری نظامی تهران اعلام شده بود، حدود 87 نفر کشته و 205 نفر زخمی شده بودند، ولی در واقع به گفته‌ی میشل فوکو که آن زمان در تهران زندگی کرده و مشغول پوشش وقایع منجر به انقلاب ایران برای یک روزنامه‌ی ایتالیایی بود، حدود چهار هزار نفر در این روز کشته و زخمی شدند.

در ساعات اولیه روز 25 اوت 1941، انگلیس و روس از غرب و شمال به ایران هجوم آوردند. مهاجمین از فروپاشی ارتش ایران و سقوط رژیم پوشالی رضا شاه اصلاً متعجب نشدند.